Tematy omawiane w trakcie semestru zimowego
TEMAT GŁÓWNY
podtematy - zagadnienia szczegółowe
ŚRODOWISKO WEWNĘTRZNE USTROJU
tematy omawiane w trakcie zajęć praktycznych - wg zakładki "Ćwiczenia" i kodu barw
Ćw. 1. Ćw. 2. Ćw. 3. Ćw. 4. Ćw. 5.
Funkcje krwi
Skład krwi – Osocze (składniki nieorganiczne, składniki organiczne, białka, substancje niebiałkowe); Hematokryt – czynniki modulujące; Krwinki czerwone – liczba, funkcje, erytropoeza, czas przeżycia, rozpad;
Hemoglobina (Hb) – Stężenie Hb we krwi; Funkcje Hb; Metabolizm Hb – pochodne Hb, barwniki żółciowe;
Białe krwinki – liczba, podział i funkcje; Leukocytoza – fizjologiczna vs. patologiczna
Funkcje obronne krwi – Rodzaje odporności – wrodzona i nabyta, komórkowa i humoralna; Antygen i przeciwciało
Homeostaza – Płyny ustrojowe; Rozmieszczenie wody w ustroju – metody pomiaru
Objętość krwi w organizmie człowieka – Metody pomiaru
Ciśnienie osmotyczne i onkotyczne. Hemoliza erytrocytów – definicja, czynniki
Hemostaza – Ogólny schemat krzepnięcia krwi; Mechanizm wewnątrz- i zewnątrzpochodny krzepnięcia krwi; Antykoagulanty
Opadanie czerwonych krwinek (OB) – znaczenie dla praktyki lekarskiej
Antygeny grupowe układu ABO i Rh – Oznaczanie grup krwi; Próba krzyżowa; Ogólne zasady przetaczania krwi
POBUDLIWOŚĆ I OBWODOWY UKŁAD NERWOWY
Definicja pobudliwości
Bodziec – Definicja i cechy bodźca skutecznego
Struktura pobudliwej błony komórkowej – Kanały bramkowane elektrycznie i chemicznie; Pompy jonowe – rola Na/K-ATPazy
Potencjał błonowy – Spoczynkowy – efekt Gibbsa-Donnana; Potencjał elektrochemiczny – równanie Nernsta; Potencjał czynnościowy – składowe i ich podłoże jonowe; Hiperpolaryzacja; Prawo „wszystko albo nic”
Okres refrakcji – rodzaje, znaczenie
Właściwości kablowe błony – Przewodzenie elektrotoniczne; Stała czasowa – definicja, czynniki; Stała odległości – definicja, czynniki
Przewodzenie potencjałów czynnościowych – Rodzaje (ciągłe i skokowe, ortodromowe i antydromowe) – mechanizm i szybkość; Choroby demielinizacyjne
Porównanie potencjałów czynnościowych w neuronie, mięśniu szkieletowym i gładkim oraz w sercu
Synapsa – Struktura synapsy (Zakończenie nerwowe; Błona presynaptyczna; Przestrzeń synaptyczna; Błona postsynaptyczna; Depolaryzacja progowa); Postsynaptyczne potencjały pobudzające i hamujące; Opóźnienie synaptyczne;
Białka synaptyczne – Rodzaje i rola; Dokowanie pęcherzyka synaptycznego; Neurotoksyny wpływające na fuzję pęcherzyka
Neurotransmitery – Kryteria neurotransmitera; Typy – klasyczne, aminokwasowe, neuropeptydy, nieklasyczne; Transport neurotransmiterów; Mechanizm działania (jonotropowy i metabotropowy); Eliminacja mediatora ze szczeliny synaptycznej
Receptory błonowe – mechanizm pobudzenia, przekaźniki wewnątrzkomórkowe
Charakterystyka neurotransmiterów – Acetylocholina; Noradrenalina; Dopamina; Glutaminian; Serotonina; Histamina; Puryny; Peptydy – pochodne POMC; GABA; Glicyna; Nietypowe – NO i endokanabinoidy
Neuron – Ciało komórki (perikarion); Wzgórek początkowy i jego specyfika; Dendryty i ich kolce; Neuryt, akson i otoczki; Transport przenośnika; Komórki Schwanna a wytwarzanie otoczki mielinowej; Mielina w OUN; Oligodendrocyty; Typy neuronów; Blok nerwu – zniesienie przewodnictwa. Praktyczne znaczenie tego zjawiska; Degeneracja i regeneracja aksonu
Układy neuronów – Zbieżność (konwergencja); Rozbieżność (dywergencja); Zachodzenie zakończeń (okluzja); Sumowanie czasowe i przestrzenne; Wyładowania następcze
MIĘŚNIE PRĄŻKOWANE
Podział mięśni (szkieletowe, gładkie i serce)
mięśnie szkieletowe
Mięśnie szkieletowe – Układ włókien w mięśniu szkieletowym; Sarkomer; Białka biorące udział w skurczu; Sprzężenie elektromechaniczne – rola jonów Ca2+ ; Mechanizm skracania sarkomeru; Okres refrakcyjny w mięśniu szkieletowym; Białka kotwiczące sarkomer – dystrofina, dystroglikany, sarkoglikany; Dystrofie mięśniowe
Synapsa nerwowo-mięśniowa – Wydzielanie przenośnika z zakończeń w spoczynku i po pobudzeniu; Receptory płytki końcowej; Zniesienie przewodnictwa w synapsie cholinergicznej
Rodzaje skurczów – Pojedynczy, izotoniczny i izometryczny; Skurcz tężcowy
Jednostka motoryczna – Definicja, wielkość; Dozowanie siły skurczu w jednostkach motorycznych
Skurcz i towarzyszące mu procesy energetyczne – Źródła energii do skurczu mięśnia; Mioglobina i jej krzywa dysocjacji; Dług tlenowy; Mięśnie czerwone i białe; Wyjściowa długość mięśnia a siła jego skurczu
mięsień sercowy
Rodzaje włókien – szybkie i wolne; Charakterystyka
Automatyzm serca – definicja, dowody na miogenne pochodzenie automatyzmu
Układ przewodzący serca – Nadawca rytmu; Prepotencjały (powolna depolaryzacja spoczynkowa); Modulacja prepotencjałów przez czynniki nerwowe i humoralne; Szybkość, droga i kierunek przewodzenia impulsów w różnych odcinkach układu przewodzącego oraz mięśniówce roboczej przedsionków i komór;
Potencjał czynnościowy mięśniówki roboczej – fazy potencjału i ich podłoże jonowe; Prawo „wszystko albo nic” w sercu; Okres refrakcyjny w sercu; Skurcz dodatkowy i przerwa wyrównawcza
Sprzężenie elektro-mechaniczne w komórkach serca – rola jonów Ca2+
Serce jako spirala
EKG – Zarys teorii; Składowe prawidłowego elektrokardiogramu; Informacje, jakie można uzyskać z EKG
Unerwienie serca – przywspółczulne i współczulne; efekty unerwienia (inotropowy, chronotropowy, dromotropowy, batmotropowy, lusitropowy)
Serce jako efektor odruchów – Bainbridge’a, Aschnera, Bezolda-Jarischa, Golza, odruch z sinus carotis, próba Valsalvy i Műllera
UKŁAD KRĄŻENIA
Ogólna organizacja układu sercowo-naczyniowego, rola zastawek
Podział układu krążenia
Dystrybucja krwi w obrębie krążenia
Cykl pracy serca – poszczególne fazy tzw. rozwinięcia serca oraz zachowanie się zastawek i zmiany ciśnień śródsercowych
Tony i szmery serca – ich znaczenie w podstawowej diagnostyce klinicznej
Prawo serca Franka-Starlinga – Autoadaptacja serca: obciążenie wstępne i następcze
Pojemność minutowa – metody pomiaru; Objętość wyrzutowa. Krew zalegająca
Wpływ na serce – czynników humoralnych i fizycznych: składu jonowego osocza; metabolitów; hormonów; temperatury; siły ciążenia itp.
Naczynia wieńcowe i ich specyfika
Serce jako źródło hormonów
Prawo ciągłości przepływu
Prawa fizyczne dotyczące przepływu krwi w naczyniach (Poiseuille`a, Laplace'a, Bernoulliego)
Przepływ/opór obwodowy – wzajemne zależności i znaczenie; Promień naczynia a przepływ krwi; Naczynia oporowe; Napięcie ścinające
Przepływ warstwowy i burzliwy – Zjawiska akustyczne, towarzyszące wirowemu przepływowi krwi, ich znaczenie kliniczne
Tętnicze ciśnienie krwi – wartości prawidłowe, metody pomiaru Czynniki warunkujące wysokość tętniczego ciśnienie krwi – pojemność minutowa serca; opory obwodowe; objętość krwi krążącej
Objętość krwi a pojemność łożyska naczyniowego
Aorta – udział w zapewnieniu ciągłości przepływu; Mechanizm powietrzni
Tętno – podstawowe cechy kliniczne
Naczynia włosowate – Małe krążenie wody; Mechanizm powstawania obrzęków; Rodzaje obrzęków
Przepływ krwi w żyłach – Czynniki wpływające na powrót żylny; Praca serca; Działanie mięśni szkieletowych; Ciśnienie w klatce piersiowej (doświadczenie Valsalvy i Müllera); Siła ciążenia (G+ i G-)
Limfa – Skład i objętość
Ośrodek sercowo-naczyniowy – Działanie (ciśnienie krwi wielkością regulującą i regulowaną)
Nerwowa i miejscowa regulacja przepływu krwi w naczyniach oporowych
Presoreceptory (baroreceptory) i ich występowanie w układzie krążenia
Udział hormonów w regulacji ciśnienia tętniczego krwi oraz przepływu krwi w różnych obszarach układu krążenia
Krążenie mózgowe, wieńcowe, płodowe
Reakcja układu krążenia na obciążenie wysiłkiem
Zbiorniki krwi
Wstrząs krążeniowy – definicja; przyczyny
UKŁAD ODDECHOWY
Mechanika oddychania – Mechanizm wdechu; Mechanizm wydechu; Udział płynu opłucnowego; Odma opłucnowa
Pojemność płuc i jej składowe – pojemność życiowa i metody pomiaru; Badania spirometryczne i ich interpretacja;
Przestrzeń martwa anatomiczna i fizjologiczna (czynnościowa) i jej znaczenie fizjologiczne
Wentylacja minutowa, pęcherzykowa – zmiany w trakcie wysiłku fizycznego
Stosunek wentylacji do przepływu
Przeciek płucny anatomiczny i fizjologiczny(czynnościowy) – znaczenie w diagnostyce klinicznej; Sinica
Pęcherzyki płucne – Surfaktant i jego rola
Podatność płuc
Wymiana gazowa – Skład powietrza atmosferycznego, pęcherzykowego i wydychanego; Wymiana gazów w pęcherzykach płucnych – O2 i CO2 w powietrzu pęcherzykowym, w krwi żylnej i tętniczej, przepływającej przez płuca (ciśnienia cząstkowe; prężności)
Przenoszenie tlenu przez krew – Krzywa dysocjacji HbO – wpływ CO2, pH, temperatury i 2,3-DPG
Przenoszenie dwutlenku węgla przez krew – Postacie – wodorowęglany, karbaminiany, CO2 rozpuszczony fizycznie; Rola erytrocytów; Efekt Haldane'a
Pojemność dyfuzyjna płuc – czynniki wpływające na wielkość dyfuzji
Niedotlenienie (hipoksja) – rodzaje (hipoksyczna, krążeniowa, anemiczna, histotoksyczna)
Wpływ obniżonego i podwyższonego ciśnienia atmosferycznego na oddychanie i wymianę gazową – Choroba kesonowa (dekompresyjna); Choroba wysokościowa
Regulacja oddychania - Kompleks oddechowy pnia mózgu (ośrodek oddechowy – definicja, podział, lokalizacja, działanie) – modulacja chemiczna i niechemiczna czynności (wpływy z chemoreceptorów tętniczych, chemodetektorów ośrodkowych, prioproceptorów, termoreceptorów, receptorów nerwu V i in.; mechanoreceptorów płuc – odruch Heringa-Breuera)
Wpływ układu limbicznego i podwzgórza na oddychanie
Wpływ kory ruchowej na czynność oddechową
MIĘŚNIE GŁADKIE
Charakterystyka – Podział; Budowa; Unerwienie; Automatyzm
Pobudliwość i przewodnictwo mięśni gładkich
Molekularny mechanizm skurczu – rola i źródła jonów Ca2+; Mechanizm „zasuwki” i jej znaczenie
Toniczne hamowanie filamentów – rola kaldesmonu i kalponiny
Plastyczność mięśni gładkich
Skurcze toniczne
Wolne fale – mechanizm powstawania
WEGETATYWNY UKŁAD NERWOWY
Podział układu wegetatywnego – część współczulna, część przywspółczulna, część trzewna
Ośrodki części współczulnej i przywspółczulnej
Organizacja układu wegetatywnego – neurony przedzwojowe i pozazwojowe
Zwoje autonomiczne – transmisja zwojowa
Specyfika transmisji synaptycznej – neuromediatory i neuromodulatory; Agoniści i antagoniści
Synapsa wegetatywna – charakterystyka; Mechanizm działania synapsy współczulnej i przywspółczulnej
Ośrodkowa regulacja czynności trzewnych – poziomy regulacji; Ośrodki rdzenia kręgowego; Ośrodki rdzenia przedłużonego; Jądro pasma samotnego i jego znaczenie; Ośrodki podwzgórza – regulacja przyjmowania pokarmu i wody, zegar biologiczny; Układ limbiczny – znaczenie, krąg Papeza; Kora mózgu – wzajemne oddziaływanie z układem wegetatywnym
Wpływ części współczulnej i przywspółczulnej na czynność różnych układów (krążenia, oddechowego, pokarmowego etc.)
ŹRÓDŁA WIEDZY